به گزارش «پایگاه خبری کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران» به نقل از ایرنا، بیشترین سطح زیرکشت زعفران در ایران مربوط به استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی است که به عنوان زعفران خراسان یا طلای سرخ با حدود ۷۰۰ سال قدمت شناخته می‌شود.با اینکه زعفران به دلیل کم‌آب‌بر بودن در برخی استان‌های دیگر همچون یزد، کرمان حتی گیلان و مازندران کشت می‌شود اما عطر و طعم زعفران خراسان جنوبی شُهرت جهانی دارد.چون زعفران در خراسان جنوبی ساعات اولیه صبح و قبل از طلوع آفتاب به صورت غنچه برداشت می‌شود، عطر و طعم مرغوب دارد و محصولی با کیفیت و قدرت رنگ‌دهی بالا به دست می‌آید.

سطح زیر کشت زعفران در استان خراسان جنوبی ۱۷ هزار و ۱۵۲ هکتار است و این محصول در تمامی شهرستان‌های خراسان جنوبی از اول تا پایان شهریور هر سال کشت می‌شود.بنابر آمار سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی سال گذشته ۷۰ هزار و ۱۵۵ کیلوگرم زعفران از مزارع استان برداشت شد و ۳۲ هزار و ۲۸۲ بهره‌بردار زعفران در خراسان جنوبی فعالیت می‌کنند.زعفران خراسان جنوبی بسته به کیفیت و نوع آن (دسته، سرگل، پوشال و نگین) بین ۷ تا ۱۲ میلیون تومان ارزش‌گذاری می‌شود و صادرات این محصول از مبدأ استان صورت می‌گیرد.

زعفران به دلیل خاصیت دارویی بالایی که دارد، بخصوص در درمان افسردگی، در کشورهایی مانند پاکستان در عطاری‌ها به عنوان "گیاه جادویی" یاد می‌شود و کشورهای اروپایی نیز از مشتری‌های زعفران ایران هستند.با این وجود چند سالی است که طلای سرخ حال و روز خوبی ندارد و به دلیل افزایش هزینه‌های کارگری، کاهش صادرات و پایین بودن قیمت محصول، تولید زعفران با چالش‌هایی مواجه است.

این در حالی است که مکانیزه کردن برداشت و پَر کردن گل زعفران، هزینه‌ها را تا حدی کاهش می‌دهد.پس از شهرستان قاینات که رتبه نخست تولید زعفران در خراسان جنوبی را دارد، فردوس از دیگر شهرستان‌های استان که به گفته مدیر جهاد کشاورزی فردوس بیش از ۳ هزار و ۲۰۰ هکتار سطح زیر کشت زعفران در این شهرستان وجود دارد و پیش‌بینی می‌شود امسال ۱۴ تا ۱۸ تن زعفران خشک از سطح مزارع برداشت شود.

زعفران دسته قیمت کمتری دارد

موسی سلیمانی اظهار داشت: به جز شهرستان قاینات که در زمینه فرآوری زعفران ورود کرده و موفق هم بوده، زعفران در شهرستان فردوس به صورت دسته (همراه با ریشه سفید) از گل جدا شده و خشک می‌شود که از نظر بازار قیمت پایین‌تری نسب به نوع نگین و ممتاز و حتی پوشال دارد.وی گفت: متاسفانه به نسبت افزایش هزینه‌های تولید مانند دستمزد کارگر، هزینه آب و کود اما قیمت زعفران نسبت به سال های گذشته کاهش چشمگیری داشته است.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان فردوس افزود: با توجه به اینکه مهد تولید زعفران خراسان بزرگ بوده و همیشه بعد از پسته بیشترین سطح زیر کشت مربوط به زعفران است، آن طور که باید روی آن کار نشده است.وی گفت: اگر قرار است هزینه‌های تولید روند افزایشی داشته باشد و قیمت زعفران تغییر نکند، احتمال کاهش سطح زیر کشت را در پایان شهریور ماه خواهیم داشت.سلیمانی گفت: شرکتی در فردوس برای بسته‌بندی و خشک کردن مکانیزه زعفران به صورت نگین ورود پیدا کرده و در حوزه صادرات نیز فعالیت می‌کند که اعلام آمادگی کرده با ورود دستگاه خشک‌کن، زعفران کشاورزان را به صورت نگین پَر و خشک کند.

وی افزود: با توجه به شیوع کرونا باید از لحاظ بهداشتی برداشت و پر کردن زعفران مد نظر کشاورزان قرار گیرد و از حالت دستی خارج و به صورت مکانیزه انجام شود.مدیر جهاد کشاورزی فردوس بیان کرد: دستگاه کاشت پیاز زعفران، برداشت، پرکنی و خشک‌کن وجود دارد که با رفع خطاهای موجود آماده همکاری هستیم تا با این کار هم کیفیت زعفران بهتر شود و هم از لحاظ قیمت برای کشاورز مقرون به صرفه باشد.وی با بیان اینکه گل خشک زعفران به صورت دسته در بازار جهانی مشتری ندارد گفت: حتی خرید تضمینی دولت برای زعفران به صورت نگین و پوشال است که تفاوت قیمت زیادی نسبت به دسته دارد.سلیمانی افزود: امیدواریم با مکانیزه کردن مراحل برداشت، پر کردن و خشک کردن گل زعفران و به دنبال آن کاهش هزینه‌های کارگری، کشاورزان برای حفظ سطح زیر کشت موجود ترغیب شوند.

وقتی کشت زعفران مقرون به صرفه نیست

یکی از کشاورزان شهر باغستان فردوس که حدود چهار هکتار سطح زیر کشت زعفران دارد، گفت: با توجه به نبود کارگر و قیمت بالای دستمزد کارگری، کشت زعفران با این روند کاهشی قیمت آن مقرون به صرفه نیست و مجبوریم گندم و جو را جایگزین کنیم.محمدحسین بخشی افزود: چرا باید قیمت پنج سال قبل زعفران از امسال بیشتر باشد در صورتی که قیمت همه اجناس از پنج سال قبل تاکنون چند برابر شده است.وی اظهار داشت: سال قبل برای جمع‌آوری و پَر کردن زعفران به دلیل شیوع کرونا کارگر در شهرستان نبود و کسانی هم که حاضر به کار در این شرایط بودند، دستمزدهای بالایی دریافت می‌کردند.این زعفران‌کار که سال‌های گذشته به عنوان کشاورز برتر در کشور معرفی شده است گفت: ۴۰ کیلوگرم زعفران در هکتار برداشت می‌کردم و بالاترین برداشت را داشتم اما با توجه به قیمت پایین زعفران کشت آن برایم به صرفه نیست.

وی افزود: هزینه‌های کارگری و کود و آب آن قدر بالاست که با قیمت الان زعفران، کشاورزان برای کشت این محصول رغبت گذشته را ندارند.بخشی گفت: سال‌های گذشته کود شیمیایی هر کیسه ۴۵ هزار تومان بود اما امسال ۵۰۰ هزار تومان است و به دلیل مشکلات مالی کشاورزان، دیگر در شهرستان ما کمتر از این کود استفاده می‌شود و کشاورز از کود حیوانی برای تقویت پیاز زعفران استفاده می‌کند.وی درباره کاهش هزینه‌های تولید اظهار داشت: در حال حاضر روش سنتی برای کشاورز به صرفه نیست و مکانیزه کردن عملیات کاشت، برداشت و پر کردن با صرفه‌جویی در هزینه‌های کارگری می‌تواند تا حدی حجم هزینه‌های جاری برای کشاورز را کاهش دهد.این کشاورز نمونه در فردوس گفت: متاسفانه حمایت از کشاورز فقط به‌نام کشاورز است ولی به کام آنها نیست و بانک کشاورزی بعضا تسهیلات را به کسانی می‌دهد که نمی‌دانند کشاورزی چیست و کمتر به جیب کشاورز واقعی می‌رسد.

لزوم رفع موانع صادرات زعفران

وی گفت: سال‌های قبل زعفران این منطقه را به فرانسه فرستادیم و براساس آزمایش‌هایی که انجام دادند، اعلام کردند بالاترین کیفیت را زعفران فردوس و باغستان دارد و چند سال فروش خوبی داشتیم اما به خاطر تحریم‌ها و کرونا صادرات متوقف شده است.بخشی افزود: اگر در خراسان جنوبی این ظرفیت ایجاد شود که بسته‌بندی زعفران و فرآوری آن به نام این استان صورت گیرد و زعفران همه شهرستان‌های استان با قیمت مناسب و به صرفه از کشاورز خریداری شود، روزهای بهتری را در تولید و فروش زعفران خواهیم داشت.وی اظهار داشت: امیدواریم دولت جدید در این حوزه از کشاورزان زعفران‌کار حمایت کند و زعفران را با قیمت واقعی آن ارزش‌گذاری و از کشاورز خریداری کند چراکه با این اوضاع و ادامه روند نزولی قیمت، زعفران منطقه به خصوص فردوس و باغستان جای خود را به کشت گندم و جو می‌دهد که برای کشاورزان صرفه بیشتری دارد.

چند سالی است که انحصار تولید و فروش زعفران از دست کشاورز خارج شده و با ورود دلالان به این حوزه حال ناخوشی را برای طلای سرخ کویر ایران به ارمغان آورده است.زعفران مرغوب این خطه به‌صورت فله صادر می‌شود و با بسته‌بندی کشورهای مقصد در بازارهای جهانی معرفی می‌شود و این یعنی گمنامی زعفران ایران و خراسان در جهان که باعث کاهش سود کشاورز از این محصول با ارزش شده و فقط زحمت و هزینه‌های تولید بر دوش کشاورز می‌ماند.رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی درباره صادرات زعفران گفت: هرچند صادرات این محصول از مبدا استان صورت می‌گیرد اما تعرفه‌های بالای صادراتی سبب شده بازار کشورهای پرمصرف مانند هندوستان در اختیار کشورهای دیگر قرار بگیرد.

تاثیر کرونا بر نوسان خرید و فروش

غلامرضا قوسی گفت: قیمت پایین زعفران به تناسب افزایش قیمت سایر کالاها و محصولات سبب کاهش انگیزه کشاورزان می‌شود همچنین با توجه به شیوع بیماری کووید ۱۹ خرید و فروش این محصول با ارزش، دچار نوسان و مشکلاتی شده و صادرات نیز با سخت‌گیری و به کندی انجام می‌شود.وی از نبود ایستگاه تحقیقات زعفران در خراسان جنوبی گلایه کرد و افزود: همچنین نبود برنامه مدون برای صادرات زعفران و حمایت نکردن از توسعه مزارع زعفران از دیگر مشکلات استان است که نیاز به توجه ویژه مسوولان دارد.رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در ارتباط با فرآوری محصول زعفران در استان گفت: سالانه حدود ۳۰۰ کیلوگرم قرص زعفران، ۲ تن و ۲۰۰ کیلوگرم پودر، ۲ تن عصاره و بیش از سه هزار لیتر نوشیدنی زعفران در خراسان جنوبی تولید می‌شود اما در زمینه فرآوری این محصول هنوز عقب‌ماندگی‌های زیادی داریم.

وی افزود: کشت پیاز زعفران تا پایان شهریور در استان ادامه دارد و در این مدت بیش از ۳۰۰ هکتار به سطح زیرکشت این محصول افزوده می‌شود.قوسی اظهار داشت: پیاز زعفران به قیمت هر کیلوگرم پنج هزار تومان تا ۱۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و برای تامین آن در حال حاضر مشکلی در استان وجود ندارد.او گفت: سال‌های گذشته بخشی از پیاز زعفران به صورت قاچاق از استان خارج می‌شد اما اکنون تا حد زیادی کنترل شده است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه مقصد قاچاق پیاز زعفران به طور معمول کشورهای افغانستان و چین بوده است افزود: برای جلوگیری از قاچاق پیاز زعفران درخواست داریم کشاورزان و زعفران‌کاران مراقب دلالان و سودجویان باشند.وی با اشاره به اینکه خراسان جنوبی رتبه نخست کیفیت زعفران و رتبه دوم تولید این محصول در کشور را دارد عنوان کرد: در حال حاضر ۳۲ هزار و ۲۸۲ بهره‌بردار زعفران در خراسان جنوبی فعالیت می‌کنند که خرده‌مالکی مشکل عمده استان در این حوزه محسوب می‌شود.

قوسی گفت: سال گذشته ۷۰ هزار و ۱۵۵ کیلوگرم زعفران خشک از مزارع استان برداشت شد که با توجه به کیفیت و نوع جمع‌آوری محصول از کیلویی هفت میلیون تومان تا ۱۲ میلیون تومان به فروش رسید.زرشک، زعفران و عناب محصولات استراتژیک خراسان جنوبی به شمار می‌رود و این استان رتبه دوم تولید زعفران و رتبه اول تولید زرشک و عناب را در کشور دارد.